فهرست
انواع پانسمان زخم در پودولوژی
پانسمانها قلب فرآیند درمان زخم هستند، بهویژه در پودولوژی که با زخمهای خاص پا از جمله زخم پای دیابتی، پینههای مزمن، و آسیبهای ناشی از فشار سر و کار دارد. انتخاب پانسمان مناسب تنها یک پوشش ساده نیست؛ بلکه یک استراتژی درمانی است که بر پایه تئوری ترمیم مرطوب (Moist Healing) بنا شده است.
هدف از این تئوری، ایجاد یک محیط بهینه از نظر رطوبت و دما است که سرعت مهاجرت سلولها را افزایش داده، از خشکی و آسیب به بافت جدید جلوگیری کرده، و فرآیند بهبود را تسریع میبخشد. در ادامه، انواع پانسمان از جمله پانسمان نوین که در کلینیکهای تخصصی پا مورد استفاده قرار میگیرند، معرفی شده است.
دستهبندی اصلی پانسمان های مدرن
۱. پانسمان گاز استریل (Gauze Dressing)
- ویژگیها: رایج ترین نوع، ساختهشده از الیاف پنبه یا مصنوعی.
- کاربردها: پاکسازی، پانسمان اولیه زخمهای سطحی، و پرکردن حفرههای عمیق.
- مزایا: در دسترس، ارزان، چندمنظوره.
- نکتهٔ کلیدی: برای جلوگیری از چسبیدن به زخم و آسیب به بافت جدید، حتماً باید به صورت مرطوب (مثلاً آغشته به نرمال سالین) استفاده شود و به صورت خشک توصیه نمیشود.

۲. پانسمان فوم (Foam Dressing)
- ویژگیها: پدهای نرم و جاذب از جنس پلییورتان، قابل عرضه با یا بدون لبهٔ چسبدار.
- کاربردها: زخمهای با ترشح متوسط تا زیاد مانند زخمهای دیابتی ترشحدار، یا زخمهای فشاری روی پاشنه.
- مزایا: جذب فوقالعاده بالا، ایجاد عایق حرارتی، راحتی و نرمی برای بیمار، و عدم چسبیدن به سطح زخم.
- معایب: هزینه بالاتر نسبت به گاز، نامناسب برای زخمهای خشک یا با ترشح بسیار کم.

۳. پانسمان هیدروکلوئید (Hydrocolloid Dressing)
- ویژگیها: حاوی مواد ژلساز (مانند پکتین و ژلاتین) با لبهٔ چسبدار قوی. با جذب ترشح، به ژل تبدیل میشود.
- کاربردها: زخمهای با ترشح سبک تا متوسط، زخمهای فشاری (استیج I و II)، و ترکهای سطحی مزمن.
- مزایا: ضد آب، محافظت عالی در برابر باکتریها، کاهش دفعات تعویض (تا ۷ روز).
- معایب: مناسب نبودن برای زخمهای عفونی.
توجه: ژل تشکیل شده ممکن است بویی شبیه به سرکه داشته باشد که طبیعی است و نشانهٔ عفونت نیست.

۴. پانسمان هیدروژل (Hydrogel Dressing)
- ویژگیها: ژل های بر پایه آب یا گلیسیرین، با هدف افزودن رطوبت به زخم.
- کاربردها: زخمهای خشک و نکروتیک (حاوی بافت مرده)، سوختگیهای سطحی پا، و زخمهای دردناک.
- مزایا: تسکین سریع درد، تسهیل حذف بافت نکروتیک (دبریدمان اتولیتیک)، مرطوبسازی.
- معایب: جذب بسیار پایین، نیاز به پانسمان ثانویه برای ثابت ماندن.

۵. پانسمان آلژینات (Alginate Dressing)
- ویژگیها: ساختهشده از الیاف جلبک دریایی (کلسیم و سدیم آلژینات).
- کاربردها: زخمهای با ترشح بسیار زیاد یا زخمهای دارای خونریزی جزئی در ناحیه پا. همچنین برای پرکردن حفرههای عمیق (مانند زخم بین انگشتان یا زخمهای حفرهای).
- مزایا: جذب فوقالعاده بالا (تا ۲۰ برابر وزن خود)، کمک به لخته سازی خون، تبدیل به ژل قابل شستشو.
- معایب: نیاز به پانسمان ثانویه، نامناسب برای زخمهای خشک (زیرا رطوبت زیادی را جذب میکند).

۶. پانسمان شفاف فیلمی (Transparent Film Dressing)
- ویژگیها: لایه نازک پلییورتانی شفاف و چسبدار. گازها (بخار و اکسیژن) را عبور میدهد اما مایعات و باکتریها را خیر.
- کاربردها: زخمهای سطحی با ترشح بسیار کم، محافظت از پینههای تازه درمانشده، و تثبیت سایر پانسمانها.
- مزایا: امکان مشاهدهٔ زخم بدون تعویض، ضد آب.
- معایب: فاقد جذب، مناسب نبودن برای زخمهای مرطوب یا عفونی.

پانسمان نوین
۷. پانسمان کلاژن (Collagen Dressing)
این پانسمان ها، کلاژن (پروتئین اصلی بافت پیوندی) را فراهم میکنند تا به عنوان یک داربست (Scaffold) عمل کرده و رشد بافت جدید را در زخمهای مزمن یا متوقف شده (مانند زخم پای دیابتی مقاوم به درمان) تحریک کنند.
۸. لایههای تماس غیرچسبنده (Non-Adherent Contact Layer)
این لایههای توری شکل و نازک، مستقیماً روی زخم قرار میگیرند تا از چسبیدن پانسمان جاذب (مانند گاز یا فوم) به بافت در حال ترمیم جلوگیری کنند. ایدهآل برای پوستهای بسیار حساس یا زخمهای سطحی.
۹. پانسمانهای کامپوزیت (Composite Dressings)
این نوع، ترکیبی از چند مادهٔ مختلف (مثلاً لایهٔ هیدروکلوئید، لایهٔ فوم و لایهٔ چسبنده) در یک پانسمان واحد است که هم جذب میکند، هم از زخم محافظت مینماید و هم محیط مرطوب را حفظ میکند. این پانسمان ها مراقبت از زخم را برای پرستاران و بیماران آسان تر میسازند.
۱۰. پانسمان آنتی باکتریال (Antimicrobial Dressing)
شامل پانسمان های حاوی نقره، ید یا عسل طبی که برای کنترل بار میکروبی زخم های عفونی یا در معرض خطر عفونت (مثل بسیاری از زخم های پای دیابتی) ضروری هستند.

نکات مهم هنگام انتخاب پانسمان
| وضعیت زخم | نوع مناسب پانسمان | 
|---|---|
| زخم خشک | هیدروژل | 
| ترشح کم | هیدروکلوئید، فیلم شفاف | 
| ترشح زیاد | آلژینات، فوم | 
| زخم نکروتیک | هیدروژل، آلژینات با دبریدمان | 
| زخم عفونی | آنتیباکتریال، نقرهدار | 
| زخم حفرهای یا عمیق | آلژینات یا فوم | 
❊ در زمان استفاده از پانسمانهایی مانند هیدروژل یا آلژینات، استفاده از پانسمان ثانویه برای فیکس کردن (مثل فیلم شفاف یا گاز استریل) ضروری است.
❊ تعویض زودتر از موعد پانسمانهای مدرن میتواند روند بهبود را مختل کند.
❊ در موارد مشکوک به عفونت یا بوی غیرطبیعی، حتماً با پزشک مشورت شود.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
انتخاب صحیح پانسمان میتواند فرآیند درمان را متحول کند. اما اگر هنگام پانسمان زخم در ناحیه پا، با علائم زیر مواجه شدید، فوراً برای ارزیابی و تغییر استراتژی درمانی به کلینیک تخصصی مراجعه کنید:
- افزایش ناگهانی ترشحات و یا تغییر رنگ به سبز یا زرد تیره.
- بوی بد غیرقابل تحمل که پس از تمیز کردن از بین نمیرود.
- افزایش قرمزی یا تورم در پوست اطراف زخم.
- تب یا لرز (که نشانهٔ عفونت سیستمیک است).
- عدم کاهش اندازه زخم پس از یک تا دو هفته.
جمعبندی: استراتژی درمانی در پودولوژی
در پودولوژی، بهویژه در درمان بیماران دیابتی، انتخاب نوع پانسمان یک تصمیم حیاتی برای پیشگیری از قطع عضو و ارتقاء کیفیت زندگی است. متخصصان پا در کلینیکهای تخصصی با در نظر گرفتن دقیق ترشح زخم، وجود عفونت، نوع بافت و شرایط منحصر به فرد بیمار، بهترین نوع پانسمان (از فومهای جاذب گرفته تا کلاژنهای محرک رشد) را انتخاب میکنند تا مسیر بهبود به طور مؤثر و هدفمند دنبال شود.
 
								 
								