عفونت باکتریایی ناخن (Paronychia)

عفونت باکتریایی ناخن یا پارونیشیا (Paronychia) نوعی التهاب و عفونت پوست اطراف ناخن است که می‌تواند حاد یا مزمن باشد. این بیماری معمولاً زمانی رخ می‌دهد که پوست اطراف ناخن دچار بریدگی، خراش یا آسیب شود و باکتری‌ها (عمدتاً استافیلوکوک اورئوس یا استرپتوکوک) وارد بافت شوند. در برخی موارد قارچ‌ها یا مخمرها (مانند کاندیدا) نیز می‌توانند باعث عفونت مزمن شوند.

پارونیشیا یکی از شایع‌ترین مشکلات ناخن است و می‌تواند ناخن‌های دست یا پا را درگیر کند. اگرچه اغلب تهدیدکننده زندگی نیست، در صورت درمان‌نشدن ممکن است به آبسه (چرک جمع‌شده) و حتی عفونت گسترده‌تر تبدیل شود.

علائم و ویژگی‌های عفونت باکتریایی ناخن

در نوع حاد:

قرمزی و تورم ناگهانی پوست اطراف ناخن
درد و حساسیت به لمس
گرمی محل عفونت
تشکیل تاول یا تجمع چرک (آبسه)
گاهی خروج چرک زرد یا سفید

در نوع مزمن:

تورم خفیف اما مداوم اطراف ناخن
تغییر رنگ پوست به قرمز یا قهوه‌ای
ضخیم شدن پوست اطراف ناخن
تغییر شکل یا جداشدن ناخن
اغلب ناشی از عفونت قارچی یا ترکیب قارچ و باکتری

علت‌های ایجاد و عوامل خطر

راه ورود عفونت می تواند هرگونه پارگی یا خراش کوچک در کوتیکول (پوست اطراف ناخن) یا بستر ناخن باشد که راه ورود میکروب‌ ها و باکتری ها فراهم می کند. از علل شایع می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کندن یا جویدن پوست اطراف ناخن
مانیکور یا پدیکور با ابزار آلوده
ناخن فرو رفته
آسیب مکانیکی به ناخن (ضربه یا فشار مداوم)
شستشوی مکرر دست‌ها با آب و مواد شوینده قوی

عوامل خطر

افرادی که در محیط‌های مرطوب کار می‌کنند (خانه‌دارها، ظرف‌شوی‌ها، آرایشگران)
افراد دیابتی یا با سیستم ایمنی ضعیف
استفاده طولانی از ناخن مصنوعی یا لاک ژلی
عدم رعایت بهداشت ابزار ناخن

ابزار استریل = ایمنی شما

ابزار غیراستریل می‌تواند از یک خراش کوچک، باکتری و قارچ را منتقل کند و به پارونیشیا یا قارچ ناخن منجر شود؛ به همین دلیل در پدولانژ تمام ابزار توسط فرآیند کاویتاسیون (cavitation) و طبق استاندارد پزشکی EN 13060 در دستگاه اتوکلاو کلاس B استریل می‌شوند؛ سطوح ضدعفونی شده و اقلام یکبارمصرف در همان جلسه تعویض می‌گردند. دقیقاً همان سطح ایمنی که در اتاق‌های عمل رعایت می‌شود.

پیشگیری از عفونت باکتریایی ناخن

مراقبت از کوتیکول‌ها: کوتیکول‌ها را به هیچ عنوان نکنید یا نبرید، چون سد دفاعی طبیعی پوست هستند.
استفاده از ابزار استریل: در خانه یا سالن زیبایی، ابزار ناخن باید قبل از استفاده ضدعفونی شود.
خشک نگه داشتن دست و پا: به‌خصوص بعد از شستشو یا شنا.
استفاده از دستکش محافظ: هنگام کار با آب یا مواد شیمیایی.
اصلاح صحیح ناخن: کوتاه کردن صحیح و جلوگیری از ناخن فرو رفته.

روش‌های درمان عفونت باکتریایی ناخن

درمان‌های دارویی (پزشکی)

۱. کمپرس گرم: چند بار در روز برای کمک به کاهش التهاب و تسریع تخلیه چرک.

۲. آنتی‌بیوتیک موضعی: مانند موپیروسین برای عفونت‌های سطحی.

۳. آنتی‌بیوتیک خوراکی: در موارد شدیدتر یا گسترده‌تر، معمولاً سفالکسین یا کلیندامایسین.

۴. تخلیه آبسه: توسط پزشک یا پودولوژیست تحت بی‌حسی موضعی.

درمان خانگی

۱. خیساندن انگشت در آب گرم و نمک ۳–۴ بار در روز.

۲. استفاده از کرم آنتی‌بیوتیک OTC در مراحل اولیه.

۳. اجتناب از کندن یا فشار دادن محل عفونت.

هشدار: هرگونه تلاش برای تخلیه چرک در خانه می‌تواند باعث گسترش عفونت شود و باید توسط متخصص انجام شود.

تفاوت قارچ ناخن و عفونت باکتریایی

بسیاری از افراد علائم عفونت باکتریایی ناخن (پارونیشیا) را با قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس) اشتباه می‌گیرند، اما این دو مشکل علت و درمان متفاوتی دارند:

ویژگی	قارچ ناخن	عفونت باکتریایی ناخن
عامل ایجاد	درماتوفیت‌ها، مخمر (Candida) یا کپک‌ها	باکتری‌ها (مثل Staphylococcus aureus یا Streptococcus)
محل درگیری	خود صفحه ناخن و بستر ناخن	پوست اطراف ناخن (کوتیکول و چین‌ها)
شروع علائم	تدریجی؛ هفته‌ها تا ماه‌ها	ناگهانی؛ ساعت‌ها تا چند روز
علائم اصلی	تغییر رنگ (زرد/قهوه‌ای/سفید)، ضخیم‌شدن، شکنندگی، جداشدن	قرمزی، تورم، گرمی، درد ضربان‌دار، گاهی چرک/آبسه
درد	معمولاً بدون درد یا خفیف	اغلب واضح و شدید در نوع حاد
سرایت‌پذیری	مسری (محیط‌های مرطوب/مشترک)	معمولاً مسری نیست؛ ابزار غیراستریل می‌تواند انتقال دهد
درمان اصلی	داروهای ضدقارچ موضعی/خوراکی؛ درمان طولانی‌تر	کمپرس گرم، آنتی‌بیوتیک موضعی/خوراکی؛ تخلیه آبسه در صورت نیاز
پیشگیری	خشک نگه‌داشتن، کفش/جوراب تنفس‌پذیر، درمان سریع پای ورزشکار	عدم دستکاری کوتیکول، ابزار استریل، خشک نگه‌داشتن زخم‌ها

نکته: در برخی موارد، عفونت قارچی طولانی‌ مدت می‌تواند راه ورود باکتری‌ها را فراهم کند و منجر به عفونت ترکیبی شود که درمان آن پیچیده‌تر است.

پیامد عدم درمان عفونت باکتریایی ناخن

تشکیل آبسه بزرگ
گسترش عفونت به انگشت یا حتی استخوان (استئومیلیت)
تغییر شکل دائمی ناخن
عفونت سیستمیک در بیماران با ایمنی ضعیف

جمع‌بندی و توصیه نهایی

عفونت باکتریایی ناخن (پارونیشیا) اگر به موقع درمان شود، معمولاً ظرف چند روز بهبود می‌یابد. رعایت بهداشت ناخن و استفاده از ابزار استریل، بهترین راه پیشگیری است. در صورت مشاهده علائمی مانند تورم شدید، چرک، یا درد مداوم، مراجعه فوری به پزشک یا پودولوژیست ضروری است تا از عوارض جدی جلوگیری شود.

منابع معتبر