بیماری قارچ ناخن (Onychomycosis)
قارچ ناخن یا Onychomycosis نوعی عفونت شایع در ناخن‌های دست یا پا است که معمولاً با لکه‌ای سفید, زرد و یا قهوه‌ای در زیر نوک ناخن آغاز می‌شود و به‌تدریج به عمق ناخن نفوذ می‌کند . این عفونت قارچی باعث تغییراتی در ظاهر ناخن می‌شود؛ از جمله ضخیم‌شدن، تغییر رنگ به سفید، زرد یا قهوه‌ای، شکنندگی و خرد شدن لبه‌های ناخن، بدشکلی و حتی جدا شدن ناخن از بستر آن. ناخن مبتلا ممکن است بوی نامطبوعی هم پیدا کند . هرچند قارچ ناخن معمولاً خطر جانی ندارد، اما می‌تواند دردناک شده و مشکلات زیبایی ایجاد کند. مهم‌تر آن‌که در صورت عدم درمان به‌موقع، این قارچ قابلیت سرایت به سایر ناخن‌ها و پوست اطراف را دارد و ممکن است عفونت را در بدن گسترش دهد. به همین دلیل شناخت علائم و درمان قارچ ناخن از اهمیت بالایی برخوردار است.
علائم و عوارض قارچ ناخن
- تغییر رنگ و ضخیم‌شدن ناخن: ناخن مبتلا ضخیم و کدر شده و رنگ آن به سفید، زرد یا قهوه‌ای تغییر می‌کند.
- شکنندگی و خرد شدن سطح ناخن ناصاف و ترک‌خورده می‌شود و لبه‌ها خرد می‌گردد.
- تغییر شکل و جدا شدن از بستر: در موارد پیشرفته، ناخن از پوست زیر آن جدا می‌شود.
- بوی بد و التهاب: تجمع قارچ و باکتری ممکن است بوی نامطبوع و التهاب اطراف ناخن ایجاد کند.
عفونت قارچی ناخن‌های پا بیشتر از ناخن‌های دست مشاهده می‌شود؛ احتمالاً به این دلیل که انگشتان پا بیشتر در محیط گرم و مرطوب کفش قرار دارند که شرایط ایدئال برای رشد قارچ ها است . هرچند قارچ ناخن به‌ندرت تهدیدی جدی برای سلامتی محسوب می‌شود، در موارد شدید می‌تواند منجر به درد و آسیب دائمی ناخن‌ها شود . افراد مبتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت یا نقص سیستم ایمنی باید توجه ویژه داشته باشند، زیرا در آنها عفونت قارچی ناخن می‌تواند به عفونت‌های جدی‌تری در سایر نقاط بدن منجر شود . در صورتی که اقدامات خودمراقبتی موثر واقع نشود یا علائم شدید (مانند خونریزی اطراف ناخن، تورم و درد شدید یا مشکل در راه رفتن) بروز کند، بهتر است برای درمان سریع عفونت ناخن دست و پا به پزشک مراجعه کنید . همچنین مبتلایان به دیابت در صورت مشاهده علائم قارچ ناخن حتماً باید با پزشک مشورت نمایند.
عامل این بیماری در اغلب موارد درماتوفیت‌ها هستند؛ نوعی قارچ پوست‌دوست که از کراتین (ماده ساختمانی ناخن و پوست) تغذیه می‌کند . قارچ‌های درماتوفیت حدود ۹۰٪ عفونت‌های ناخن را باعث می‌شوند، اما مخمرها (مانند کاندیدا) و کپک‌ها نیز می‌توانند در شرایط مناسب ناخن را عفونی کنند . این ارگانیسم‌ها به‌طور طبیعی به تعداد کم روی پوست ما زندگی می‌کنند و معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، زمانی که در محیطی گرم، مرطوب و تاریک –مثلاً فضای زیر ناخن– قرار بگیرند، رشد بیش از حد کرده و باعث عفونت ناخن می‌شوند . یک بریدگی یا ترک کوچک در ناخن یا پوست اطراف آن می‌تواند ورودی برای نفوذ قارچ‌ها فراهم کند.
عفونت قارچی مسری است و می‌تواند از فردی به فرد دیگر یا از سطحی آلوده منتقل شود. تماس مستقیم با فرد مبتلا یا استفاده مشترک از وسایل شخصی (مانند ناخن‌گیر، سوهان) می‌تواند شما را مبتلا کند . همچنین راه رفتن با پای برهنه در محیط‌های عمومی مرطوب مثل کناره استخرها، دوش‌های عمومی و رختکن‌ها یکی از راه‌های شایع ابتلا است . قارچ‌ها در چنین محیط‌هایی به‌خوبی رشد می‌کنند و به کف پا یا ناخن نفوذ می‌کنند. اگر برای مانیکور یا پدیکور به سالن‌های زیبایی می‌روید، مطمئن شوید که ابزارهای مربوطه (مانند قیچی، ناخن‌گیر و سوهان) به‌درستی ضدعفونی می‌شوند؛ در غیر این صورت، این وسایل می‌توانند قارچ ناخن را بین مشتریان انتقال دهند.
عوامل خطر
برخی شرایط و عادات، احتمال ابتلا به قارچ ناخن را افزایش می‌دهند.
در سالمندان (بخصوص سن بالای ۶۵ سال) شیوع قارچ ناخن بیشتر است . با افزایش سن، رشد ناخن کندتر شده و جریان خون کاهش می‌یابد و ناخن‌ها شکننده‌تر می‌شوند که هر دو ریسک عفونت را بالاتر می‌برند. آمارها نشان می‌دهد حدود ۵۰٪ افراد بالای ۷۰ سال درجاتی از قارچ ناخن دارند.
تعریق و رطوبت مداوم پا (هایپرهیدروز) یا پوشیدن طولانی‌مدت کفش تنگ و جوراب مرطوب محیط مساعدی برای رشد قارچ فراهم می‌کند. همچنین خیس و مرطوب ماندن دست‌ها برای مدت طولانی (مثلاً در مشاغل خانه‌داری) می‌تواند خطر عفونت قارچی ناخن دست را افزایش دهد.
راه رفتن بدون پوشش پا در استخرها، حمام‌های عمومی، سونا و سالن‌های ورزشی شما را در معرض قارچ محیطی قرار می‌دهد. قارچ به‌راحتی از سطح زمین مرطوب به ناخن یا پوست پای برهنه منتقل می‌شود.
ابتلای قبلی به “پای ورزشکار” (عفونت قارچی لای انگشتان پا) یک عامل خطر برای قارچ ناخن پا است. همچنین بیماری پسوریازیس ناخن –که خود عفونی نیست ولی باعث آسیب ناخن می‌شود– احتمال ابتلا به قارچ ناخن را بالا می‌برد. وجود هر ضایعه یا آسیب پوستی در اطراف ناخن نیز ورود قارچ را تسهیل می‌کند.
افراد دیابتی و کسانی که گردش خون ضعیف یا سیستم ایمنی تضعیف شده دارند، مستعدتر به عفونت‌های قارچی هستند . سیستم ایمنی ضعیف نمی‌تواند به‌خوبی با قارچ مقابله کند و قند خون بالا در دیابت نیز رشد قارچ را تقویت می‌کند.
استفاده از ناخن مصنوعی کاشت ناخن و استفاده از لاک‌های ژلی می‌تواند زمینه‌ساز قارچ باشد، به‌خصوص اگر وسایل بهداشتی نباشند یا رطوبت زیر ناخن مصنوعی حبس شود. درمان قارچ ناخن دست بعد از کاشت ناخن معمولاً مستلزم برداشتن ناخن کاشته شده و ضدعفونی محیط زیر آن است تا داروی ضدقارچ بتواند به ناحیه عفونی برسد. به بیان دیگر، در صورت بروز قارچ پس از کاشت، بهتر است ناخن مصنوعی را بردارید و درمان را طبق توصیه پزشک آغاز کنید.
قارچ ناخن در مردان اندکی بیشتر از زنان دیده می‌شود و در بزرگسالان بسیار شایع تر از کودکان است . همچنین ممکن است نوعی استعداد خانوادگی وجود داشته باشد؛ یعنی اگر سایر اعضای خانواده مرتباً دچار قارچ ناخن شوند، احتمال ابتلای شما نیز بیشتر می‌شود که می‌تواند به‌دلیل زندگی در شرایط محیطی مشابه یا ژنتیک مشترک باشد .
پیشگیری از قارچ ناخن
خوشبختانه با رعایت چند نکته ساده بهداشتی می‌توان از ابتلا به قارچ ناخن پیشگیری کرد یا احتمال آن را کاهش داد.
- خشک و تمیز نگه داشتن ناخن‌ها: همیشه ناخن‌های دست و پا را بعد از شست‌وشو کاملاً خشک کنید. رطوبت بین انگشتان و اطراف ناخن‌ها را از بین ببرید . ناخن‌های تمیز و خشک محیط نامناسبی برای رشد قارچ فراهم می‌کنند.
- شستن دست‌ها پس از تماس با ناخن آلوده: اگر یکی از ناخن‌های شما عفونت قارچی دارد، پس از لمس یا درمان آن، دست‌های خود را کامل بشویید تا قارچ به سایر ناخن‌ها یا پوست گسترش نیابد.
- کوتاه و مرتب نگه داشتن ناخن‌ها: ناخن‌های بلند بیشتر مستعد تجمع قارچ هستند. بنابراین ناخن‌های خود را همیشه نسبتاً کوتاه نگه دارید و لبه‌های آنها را سوهان بکشید تا صاف شود . به قسمت‌های ضخیم‌شده ناخن دقت کنید و در صورت نیاز آنها را به‌کمک سوهان نازک کنید.
- عدم استفاده مشترک از وسایل ناخن: وسایلی مثل ناخن‌گیر، قیچی و سوهان کاملاً شخصی هستند. بعد از هر بار استفاده، این ابزار را با الکل، بتادین یا مواد ضدعفونی‌کننده تمیز کنید . اشتراک این وسایل با دیگران می‌تواند قارچ را منتقل کند.
- جوراب و کفش مناسب: در طی روز از جوراب‌های نخی یا الیاف ضدعرق استفاده کنید و در صورت تعریق پا، جوراب خود را عوض کنید . کفش‌هایی بپوشید که تهویه خوبی دارند تا رطوبت درون کفش تجمع نکند. استفاده دوره‌ای از پودرهای ضدقارچ داخل کفش نیز مفید است.
- پوشیدن دمپایی در مکان‌های عمومی مرطوب: در استخر، حمام عمومی، سالن بدنسازی و مکان‌های مشابه حتماً از دمپایی یا صندل مناسب استفاده کنید و هرگز با پای برهنه روی سطوح مرطوب راه نروید. این کار احتمال تماس مستقیم پا با قارچ‌های محیطی را کاهش می‌دهد.
- رعایت بهداشت در خدمات ناخن: برای مانیکور یا پدیکور به سالن‌هایی مراجعه کنید که ابزارهای خود را برای هر مشتری استریل می‌کنند. همچنین اگر در خانه از ابزار ناخن استفاده می‌کنید، آنها را پس از هر بار مصرف ضدعفونی نمایید.
- اجتناب از کاشت و لاک در زمان عفونت: در صورت ابتلای ناخن به قارچ، تا زمان درمان قارچ ناخن از کاشت ناخن مصنوعی و استفاده از لاک خودداری کنید . این محصولات می‌توانند رطوبت را در ناخن حبس کرده و عفونت را تشدید کنند. بهتر است ناخن مبتلا در معرض هوا باشد و مرتبا تمیز و خشک شود.
روش‌های درمان قارچ ناخن
همیشه برای درمان قارچ ناخن نیازی به روش‌های پیچیده و تهاجمی نیست. در موارد خفیف که عفونت محدود است و مشکل زیادی ایجاد نکرده، می‌توان با استفاده از محصولات ضدقارچ بدون نسخه، عفونت را کنترل کرد. برای مثال، کرم‌ها و محلول‌های موضعی ضدقارچ موجود در داروخانه‌ها می‌توانند در مراحل اولیه موثر باشند.
با این حال، باید توجه داشت که درمان قارچ ناخن یک شبه اتفاق نمی‌افتد و حتی مؤثرترین درمان‌ها نیز به هفته‌ها یا ماه‌ها زمان نیاز دارند تا ناخن سالم مجدداً رشد کند . قارچ درون ساختار ناخن پنهان می‌شود و از بین بردن کامل آن تا زمانی که ناخن جدید جایگزین ناخن آلوده نشود دشوار است. علاوه بر این، حتی پس از درمان موفق، احتمال عود عفونت وجود دارد . بنابراین اگر به‌دنبال درمان سریع قارچ ناخن هستید، باید واقع‌بین باشید؛ هیچ روش فوری و جادویی برای ریشه‌کن کردن قارچ ناخن وجود ندارد و اثربخش‌ترین راهکارها نیز نیازمند صرف زمان و پیگیری هستند.
در موارد عفونت‌های شدیدتر یا زمانی که داروهای بدون نسخه تاثیری نداشته‌اند، مشاوره پزشکی ضروری است. پزشک بر اساس شدت عفونت و نوع قارچ ایجادکننده ممکن است ترکیبی از درمان‌های خوراکی و موضعی را توصیه کند. در واقع، تحقیقات نشان داده‌اند ترکیب داروی خوراکی با درمان موضعی می‌تواند اثربخشی درمان را افزایش دهد و قارچ را سریع‌تر ریشه‌کن کند. در ادامه، روش‌های درمان پزشکی و خانگی قارچ ناخن را به تفکیک بررسی می‌کنیم.
درمان‌های دارویی (پزشکی)
۱. داروهای ضدقارچ خوراکی: رایج‌ترین و موثرترین درمان پزشکی قارچ ناخن، مصرف داروهای ضدقارچ خوراکی است که توسط پزشک تجویز می‌شود. این داروها اولین انتخاب متخصصان برای درمان سریع‌تر عفونت محسوب می‌شوند. یک نمونه متداول ایتراکونازول (اسپورانوکس) است؛ همچنین تربینافین (لامیزیل) از داروهای خوراکی پرکاربرد در درمان قارچ ناخن پا و دست به‌شمار می‌رود. دوره درمان معمولاً روزانه به مدت ۶ تا ۱۲ هفته است، اما تا رشد کامل ناخن جدید و جایگزینی ناخن آلوده، نتایج نهایی آشکار نخواهد شد. در واقع حذف کامل قارچ و رویش ناخن سالم ممکن است ۴ ماه یا بیشتر طول بکشد . به نظر می‌رسد میزان موفقیت درمان خوراکی در بزرگسالان بالای ۶۵ سال کمتر باشد. نکته مهم در مصرف این داروها توجه به عوارض جانبی احتمالی است: داروهای ضدقارچ خوراکی می‌توانند عوارضی مانند بثورات پوستی، آسیب کبدی و تداخل با سایر داروها داشته باشند. بنابراین پزشکان معمولاً در افراد مبتلا به بیماری کبدی، نارسایی قلبی یا کسانی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند، احتیاط کرده یا درمان‌های جایگزین را در نظر می‌گیرند. گاهی لازم است حین مصرف این داروها، آزمایش خون دوره‌ای برای بررسی عملکرد کبد انجام شود. با وجود این موارد، برای اغلب بیماران مزایای درمان موفق قارچ ناخن بیش از خطرات آن است.
۲. لاک‌ها و محلول‌های ضدقارچ موضعی: لاک ناخن دارویی ضدقارچ یکی از گزینه‌های تجویزی توسط پزشک است . شیوه استفاده معمول به این صورت است که روزی یک‌بار لاک مخصوص را روی سطح ناخن آلوده و پوست اطراف آن بزنید. لایه‌های ایجادشده را پس از یک هفته به کمک الکل پاک کرده و مجدداً این روند را تکرار کنید. ممکن است نیاز باشد این کار را به مدت چند ماه تا یک سال، هر روز انجام دهید تا عفونت کاملاً برطرف شود . همچنین محلول‌ها یا سرم‌های موضعی حاوی ترکیبات ضدقارچ (مانند سیکلوپیرокс) در دسترس هستند که مستقیماً روی ناخن اعمال می‌شوند. این درمان‌های موضعی هنگامی بیشترین اثر را دارند که عفونت سطحی و محدود باشد یا به موازات درمان خوراکی به‌کار روند.
۳. کرم‌ها و پمادهای ضدقارچ: پمادهای موضعی متعددی برای قارچ ناخن وجود دارند؛ از جمله افیناکونازول (محلول جوبا) و توابورول که از قوی‌ترین پمادهای ضدقارچ ناخن محسوب می‌شوند . برخی از این داروها بدون نسخه هم قابل تهیه‌اند (مثلاً کرم تربینافین ۱%) . برای اثربخشی بهتر کرم‌ها، توصیه می‌شود ابتدا رویه ناخن ضخیم‌شده را نازک کنید تا دارو راحت‌تر به عمق ناخن و بستر آن نفوذ کند . پزشک یا فرد متخصص می‌تواند با ابزار مناسب لایه رویی ناخن عفونی را بتراشد. در منزل نیز می‌توان از کرم‌ها یا لوسیون‌های حاوی اوره استفاده کرد که به نرم شدن و نازک شدن صفحه ناخن کمک می‌کنند . پس از نازک شدن ناخن، کرم ضدقارچ را طبق دستورالعمل روی ناخن و پوست اطراف بمالید. این کار را تا رفع عفونت ادامه دهید. عارضه جانبی اصلی کرم‌های موضعی ممکن است قرمزی یا خارش پوست اطراف باشد که در صورت شدت باید با پزشک در میان گذاشته شود.
۴. لیزر درمانی: در سال‌های اخیر، لیزر به‌عنوان روشی جایگزین یا مکمل برای درمان قارچ ناخن مطرح شده است. در این روش با استفاده از پرتو لیزر با انرژی بالا، بافت‌های آلوده به‌طور موضعی حرارت داده شده و قارچ‌ها تخریب می‌شوند. لیزر درمانی مزیت تهاجمی نبودن و عدم نیاز به مصرف دارو را دارد و برای افرادی که به داروهای خوراکی پاسخ نداده‌اند یا نمی‌توانند آنها را مصرف کنند، گزینه مفیدی محسوب می‌شود. با این حال، درمان لیزری ممکن است نیاز به چند جلسه داشته باشد و هنوز از نظر هزینه نسبتاً گران است.
اثربخشی لیزر در مطالعات مختلف متفاوت گزارش شده ولی در کل می‌تواند به بهبود ظاهر ناخن و کاهش بار قارچی کمک کند. در هر صورت، تصمیم به لیزردرمانی باید با مشورت پزشک و در نظر گرفتن شدت عفونت اتخاذ شود.
۵. جراحی: چنان‌چه هیچ‌یک از درمان‌های فوق موثر واقع نشود یا عفونت بسیار شدید باشد، آخرین راه‌حل برداشتن ناخن به روش جراحی است . در روش جراحی جزئی، پزشک می‌تواند بخشی از ناخن یا کل ناخن را موقتاً بردارد تا دسترسی مستقیم به بستر آلوده فراهم شود و داروهای موضعی مستقیماً در آن ناحیه استفاده شوند. در موارد شدیدتر، برداشتن دائمی ناخن به همراه ریشه آن انجام می‌شود تا جلوی گسترش بیشتر عفونت گرفته شود . این کار معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام شده و پس از آن بیمار باید مراقبت کند تا بافت زیر ناخن به‌خوبی بهبود یافته و عاری از قارچ رشد کند. هرچند جراحی راه‌حل نهایی است، اما در مواردی که ناخن دردناک شده، تغییر شکل شدید یافته یا عفونت به درمان‌های دیگر پاسخ نداده، می‌تواند سلامتی بافت انگشت را حفظ کرده و از درد مداوم جلوگیری کند. پس از جراحی، رعایت بهداشت و پیگیری درمان‌های ضدقارچ برای جلوگیری از عود مجدد عفونت ضروری است.
درمان قارچ ناخن دست
به‌طور کلی روش‌های درمانی ذکر شده برای قارچ ناخن پا و دست مشابه هستند و هر دو نیاز به صبر و پیگیری دارند . تفاوتی که وجود دارد این است که ناخن‌های دست سریع‌تر از ناخن‌های پا رشد می‌کنند؛ در نتیجه در صورت ابتلا، درمان قارچ ناخن دست ممکن است کمی زودتر به نتیجه ظاهری برسد زیرا ناخن جدید دست سریع‌تر جایگزین می‌شود. با این حال، قارچ ناخن دست کمتر شایع است و اغلب به علت کاشت ناخن مصنوعی، تماس مکرر دست با آب و مواد شیمیایی یا کاهش ایمنی بروز می‌کند. در صورت عفونت ناخن دست، توصیه می‌شود سریعا به پزشک مراجعه کنید تا مناسب‌ترین ترکیب درمانی (خوراکی و موضعی) برای درمان سریع عفونت ناخن دست اتخاذ شود و از انتشار قارچ به سایر ناخن‌های دست جلوگیری گردد. همچنین برداشتن هرگونه کاشت یا لاک از روی ناخن دست آلوده برای موفقیت درمان ضروری است.
درمان خانگی قارچ ناخن
بسیاری از افراد مایل‌اند علاوه بر درمان‌های پزشکی، از روش‌های طبیعی و خانگی نیز برای کمک به بهبود قارچ ناخن بهره بگیرند. هرچند درمان‌های خانگی قارچ ناخن به تنهایی معمولاً قادر به ریشه‌کن کردن کامل عفونت نیستند، اما می‌توانند به‌عنوان درمان کمکی علائم را تسکین دهند و از گسترش بیشتر قارچ جلوگیری کنند. توجه داشته باشید که شواهد علمی قوی برای اثربخشی کامل بسیاری از این روش‌ها وجود ندارد و نتایج متفاوت است. با این حال، برخی از این گزینه‌های طبیعی در طب سنتی و تجربیات افراد موفق بوده‌اند. در ادامه به چند درمان خانگی عفونت ناخن دست و پا اشاره می‌کنیم.
روغن درخت چای (Tea Tree Oil): روغن درخت چای یک ضدقارچ و ضدعفونی‌کننده‌ی طبیعی شناخته شده است. برای درمان خانگی عفونت ناخن دست می‌توانید روزانه یک تا دو بار چند قطره روغن درخت چای را با گوش‌پاک‌کن روی ناخن و پوست اطراف آن بمالید . این روغن به مهار رشد قارچ‌ها کمک می‌کند، هرچند ممکن است برای حصول اثر کامل نیاز به استفاده طولانی‌مدت باشد. پیش از استفاده گسترده، مقدار کمی را روی پوست تست کنید چون ممکن است در برخی افراد حساسیت یا تحریک پوستی ایجاد کند.
روغن پونه کوهی (Oregano Oil):این روغن حاوی ترکیبی به نام تیمول است که خواص ضدقارچی دارد . برای استفاده، روزی دو بار روغن پونه کوهی را روی ناخن آلوده‌ی پا یا دست بمالید. برخی افراد روغن پونه را با روغن درخت چای مخلوط می‌کنند و معتقدند اثر هم‌افزا دارد . اگر چنین ترکیبی به‌کار بردید، ابتدا روی بخش کوچکی از پوست تست کنید چون ممکن است ترکیب این دو باعث واکنش آلرژیک در پوست‌های حساس شود.
سیر: سیر به خاطر داشتن ترکیبات ضدمیکروبی و ضدقارچ (مانند آلیسین) مشهور است. برای استفاده موضعی، چند حبه سیر تازه را له کرده و خمیر آن را مستقیماً روی ناخن آسیب‌دیده قرار دهید. بگذارید حدود ۳۰ دقیقه بماند و سپس با آب بشویید . این کار را روزانه تکرار کنید. اگر بوی سیر برایتان آزاردهنده است، می‌توانید از کپسول‌های خوراکی سیر استفاده کنید که بو و طعم کمتری دارند و ممکن است به تقویت ایمنی بدن در مقابل قارچ کمک کنند .
سرکه سیب: سرکه سیب یک درمان خانگی رایج برای قارچ ناخن پا است. خاصیت اسیدی و ضدمیکروبی سرکه سیب می‌تواند به مهار رشد قارچ کمک کند . برای درمان خانگی عفونت ناخن پا، یک پیمانه سرکه سیب را با دو پیمانه آب ولرم مخلوط کنید و پای مبتلا (مثلاً ناخن شست پا) را روزانه به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در آن خیس کنید . سپس پا را کاملاً خشک نمایید. این کار را چند هفته ادامه دهید. سرکه به ایجاد محیط اسیدی کمک می‌کند که قارچ‌ها در آن رشد کمتری دارند. در صورت مشاهده تحریک پوست، غلظت سرکه را کاهش دهید یا تعداد دفعات را کم کنید.
دهان‌شویه لیسترین: لیسترین به‌دلیل داشتن منتول، تیمول و اوکالیپتول خواص ضدقارچی و ضدباکتریایی دارد . به همین علت برخی آن را به‌عنوان یک درمان خانگی قارچ ناخن پا به‌کار می‌برند. یک کاسه را از لیسترین و آب به نسبت مساوی پر کنید و پای مبتلا را حدود ۳۰ دقیقه در آن قرار دهید . این کار را روزانه یا چند بار در هفته تکرار کنید. ترکیبات موجود در لیسترین به مرور به ضعیف شدن قارچ و ضدعفونی ناخن کمک می‌کنند.
پماد ویکس (Vicks VapoRub): ویکس که معمولاً برای کاهش سرفه و دردهای عضلانی استفاده می‌شود، حاوی موادی نظیر کافور، منتول و روغن اوکالیپتوس است. جالب است بدانید در یک مطالعه در سال ۲۰۱۱ اکثر شرکت‌کنندگان با استفاده روزانه از ویکس، پس از ۴۸ هفته بهبود قابل توجهی در قارچ ناخن (به‌ویژه قارچ ناخن شست پا) نشان دادند. هرچند این مطالعه محدود بوده، اما بسیاری از افراد به‌طور تجربی گزارش می‌کنند که مالیدن روزانه‌ی لایه نازکی از ویکس روی ناخن آلوده می‌تواند به مرور قارچ را تضعیف کند. اگر قصد امتحان این روش را دارید، هر شب مقدار کمی ویکس روی و زیر ناخن آسیب‌دیده بمالید. توجه داشته باشید که ویکس برای این منظور، دستورالعمل رسمی پزشکی ندارد و نتایج ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد.
عصاره گیاه زراوند (Snakeroot): زراوند (احتمالاً معادل گیاه دارویی Ageratina یا همان سنیکرورت) از گیاهان مطرح در درمان قارچ‌های پوستی است. بر اساس برخی تحقیقات بالینی، کرم‌های ساخته‌شده از عصاره این گیاه در درمان قارچ ناخن –حتی در بیماران دیابتی– تأثیر قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند. پماد این گیاه به صورت آماده در داروخانه‌های گیاهی موجود است و طبق دستور روی ناخن مالیده می‌شود. اگر به درمان‌های گیاهی علاقه دارید، می‌توانید با مشورت پزشک این گزینه را نیز امتحان کنید.
در کنار موارد فوق، حفظ بهداشت و تقویت سیستم ایمنی نیز به بهبود قارچ ناخن کمک می‌کند. مصرف مکمل بیوتین (ویتامین B7) در برخی تحقیقات سبب تقویت ناخن‌های شکننده شده و ممکن است مقاومت ناخن را در برابر عفونت افزایش دهد. هرچند شواهد قطعی نیست، ولی مصرف متعادل ویتامین‌ها و مواد معدنی برای سلامت ناخن‌ها مفید است. به خاطر داشته باشید که درمان‌های خانگی معمولاً کندتر از درمان‌های پزشکی عمل می‌کنند و نباید انتظار درمان سریع قارچ ناخن شست پا یا دست را صرفاً با روش‌های سنتی داشته باشید . بهترین رویکرد این است که درمان‌های خانگی را به‌عنوان مکمل در کنار تجویز پزشک استفاده کنید، نه جایگزین آن.
تفاوت قارچ ناخن و عفونت باکتریایی
بسیاری از افراد علائم عفونت باکتریایی ناخن (پارونیشیا) را با قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس) اشتباه می‌گیرند، اما این دو مشکل علت و درمان متفاوتی دارند:
| ویژگی | قارچ ناخن | عفونت باکتریایی ناخن |
|---|---|---|
| عامل ایجاد | درماتوفیت‌ها، مخمر (Candida) یا کپک‌ها | باکتری‌ها (مثل Staphylococcus aureus یا Streptococcus) |
| محل درگیری | خود صفحه ناخن و بستر ناخن | پوست اطراف ناخن (کوتیکول و چین‌ها) |
| شروع علائم | تدریجی؛ هفته‌ها تا ماه‌ها | ناگهانی؛ ساعت‌ها تا چند روز |
| علائم اصلی | تغییر رنگ (زرد/قهوه‌ای/سفید)، ضخیم‌شدن، شکنندگی، جداشدن | قرمزی، تورم، گرمی، درد ضربان‌دار، گاهی چرک/آبسه |
| درد | معمولاً بدون درد یا خفیف | اغلب واضح و شدید در نوع حاد |
| سرایت‌پذیری | مسری (محیط‌های مرطوب/مشترک) | معمولاً مسری نیست؛ ابزار غیراستریل می‌تواند انتقال دهد |
| درمان اصلی | داروهای ضدقارچ موضعی/خوراکی؛ درمان طولانی‌تر | کمپرس گرم، آنتی‌بیوتیک موضعی/خوراکی؛ تخلیه آبسه در صورت نیاز |
| پیشگیری | خشک نگه‌داشتن، کفش/جوراب تنفس‌پذیر، درمان سریع پای ورزشکار | عدم دستکاری کوتیکول، ابزار استریل، خشک نگه‌داشتن زخم‌ها |
جمع‌بندی و توصیه نهایی
قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس) یک عفونت شایع اما سرسخت است که می‌تواند به مرور زمان موجب آسیب ناخن‌ها و ناراحتی بیمار شود. خوشبختانه با تشخیص به‌موقع و بهره‌گیری از روش‌های درمانی مناسب می‌توان این عفونت را مهار کرد و ناخن‌های سالم را بازگرداند. مهم‌ترین نکات در درمان قارچ ناخن عبارتند از صبر و تداوم در درمان، و نیز رعایت بهداشت برای جلوگیری از عود مجدد. درمان‌های موثر شامل داروهای ضدقارچ خوراکی (مانند تربینافین و ایتراکونازول)، داروهای موضعی (لاک‌ها، کرم‌ها و پمادهای ضدقارچ) و در صورت لزوم لیزر درمانی و اقدامات جراحی می‌باشد . همچنین بسیاری از درمان‌های خانگی می‌توانند به عنوان کمک‌رسان در کنار درمان پزشکی مورد استفاده قرار گیرند که از آن جمله روغن درخت چای، سرکه سیب، سیر و پماد ویکس را می‌توان نام برد. برای پیشگیری نیز همواره بهداشت ناخن‌ها را رعایت کنید، آنها را خشک و کوتاه نگه دارید و از تماس غیرضروری با محیط‌های آلوده بپرهیزید.
به خاطر داشته باشید حتی پس از بهبودی ظاهری ناخن، باید دوره درمان را کامل کنید تا از بازگشت قارچ ناخن جلوگیری شود. در صورت مشاهده هرگونه علامت مشکوک (تغییر رنگ، ضخامت غیرعادی، درد یا چرک) در ناخن‌های دست یا پا، مخصوصاً اگر بیماری زمینه‌ای مانند دیابت دارید، در اسرع وقت به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید. برخورد زودهنگام با این عفونت باعث می‌شود درمان آسان‌تر و موفقیت‌آمیزتر باشد و از سرایت آن به دیگر ناخن‌ها یا اطراف آنها جلوگیری گردد. با رعایت توصیه های پزشکی و مراقبتی، می‌توانید سلامتی و زیبایی ناخن‌های خود را حفظ کرده و از بازگشت این مشکل ناخوشایند پیشگیری کنید.
در صورت مشاهده علائم این بیماری حتما با پُدولانژ تماس بگیرید و از مشاوره رایگان ما بهره مند شوید.